مقر بيت العدل اعظم، حيفا، اسرائيل. حضرت بهاءاللّه در بياني بدين مضمون مي فرمايند: «اصل آن چه را که برايت ذکر نموديم عدل و انصاف است.» [۱] و فرموده اند که وسيلۀ اصلی برای تحوّل جامعه و رسيدن به صلح پايدار، ايجاد عدل در جميع شئون حيات است و «مقصود از آن (عدل) ظهور اتّحاد است بين عباد.» [۲] آن چه جامعۀ بهائی را متمايز مي نمايد، اعتقاد ايشان به تحقق اتحاد عالم انساني است و در راه اين عقيده با اخلاص و رغبت، جهد و کوشش مي نمايند. بهائيان در سراسر جهان مي کوشند جوامعي بر اساس همکاری و عدالت بسازند و در اين راه از نظام تشکيلاتی که حضرت بهاءاللّه بنفسه تأسيس فرموده اند، بهره مند مي باشند.
حضرت بهاءاللّه نظم نوين جهاني را در عصر جديد، تعليم داده اند تا عموم مردمان، با يكديگر مشورت كرده، تصميم بگيرند، با هم عمل کنند و تصميم و عملشان بر اساس اصول روحانی باشد؛ حضرت بهاالله اشاره مي نمايند كه برای آنکه مطمئن باشيم نيروی دين وسيلۀ اجراي عدالت ميگردد و حکومت، خادم نيازمنديهای حقيقی عالم انسانی، بايد مقامی که اختيار تصميم گيري دارد، در دست هيأتهای رسمی باشد نه در دست افراد. « در جميع امور بمشورت متمسّک شويد » [۳] «بلوغ و ظهور خرد به مشورت ظاهر.» [۴] به اين ترتيب ملاحظه مي کنيم که هر چند حضرت بهاءاللّه مانند تمام مظاهر ظهور قبل به بسط و اعلان حقائق روحانی پرداخت و اگر چه با ظهورش در عالم انسانی روحی جديد دميد ، ولی علاوه بر اين موارد، ايشان ،احکام و مؤسساتي را ايجاد فرمودند تا تحقّق عدالت را در جميع شئون انسانی تضمين نمايند.
بهائيان معتقدند «نظم اداری»اي که حضرت بهاءااللّه خلق فرموده و جانشينان ايشان آنرا بنا نمودند، طرحی را بر اساس تصميم گيری، توسّط هيأتهای عمومی و كنش و واكنشهاي اجتماعی عرضه مي کند تا استعدادهاي معنوی و خلاّق نهفته در ذات انسان را پرورش دهد و ظاهر سازد. اين طرح، نمونه و الگويی بنيادین است که برای حيات جامعه در سطح جهانی لازم ميباشد؛ طرحيست متنوع و حافظ منافع عموم. اساسش بر شفقت و حسن اخلاق و رفتار است. از اعظم جنبههای نظام اداری بهائی آن است که توازنی بين حفظ آزادی فردی و ترويج خير عمومی نگاه مي دارد. حضرت ولیّ امراللّه چنين مرقوم فرمود :
«اين نظم ادارى اساساً با آن چه انبياى سلف وضع فرمودهاند متفاوت است زيرا حضرت بهاءالله به نفسه، اصولش را بيان و تأسيساتش را استوار و مبيّن کلمهاش را معيّن فرمودهاند و به هيئتى که مأمور تکميل و تنفيذ احکام شرعيّهاش بوده اختيارات لازم عنايت کردهاند.» [۵]
نظم اداري بهائي با روح دموكراسي و روشهاي دمكراتيك عجين شده است. اين نظام بر اصول بي همتاي انتخاب و مشورت استوار است. نظم اداري بهائي از شوراهاي حاكمه اي تشكيل شده است كه بصورت آزادانه انتخاب ميشوند و در سطوح محلي، ملي و بين المللي فعاليت مينمايند. تصميم گيري در چنين ساختار سلسله مراتبي به پايين ترين سطوح منتقل ميشود. بدين وسيله، عرصه بيبديلي براي مشاركت افراد در اداره جامعه فراهم ميگردد در عين حال كه لايه اي به منظور هماهنگي و سرپرستي را در سطح جهاني فراهم ميسازد. حضرت بهاءالله اين شوراي بين المللي حاكمه را «بيت العدل» ناميده اند.
امروز ، بيت العدل اعظم فعّاليّت های جامعۀ جهانی بهائی را هدايت مي کند. حضرت بهاءاللّه بيت العدل اعظم را به عنوان هيئت مركزي و رأس قانون گذاري نظم اداری بهائی مقرّر فرموده است. اعضايش به فرمودۀ حضرت بهاءاللّه « ايشانند امناء اللّه بين عباده» [۶] هستند. بيت العدل اعظم در اساسنامۀ خويش مرقوم داشتهاند که «منشأ بيت العدل اعظم و سلطه و اختيار وظائف و دايرۀ اقداماتش، کل ، منبعث از آيات منزلۀ حضرت بهاءالله است. اين آيات باهرات با تبيئنات و توضيحات مرکز ميثاق و ولىّ امرالله که بعد از حضرت عبدالبهاء ، يگانه مبيّن منصوص بيانات مقدسّهاند ، کل مجموعاً مرجع واجب الاطاعـﺓ و اسّ اساس بيت العدل اعظم محسوب.» [۷]
طبق بيانات حضرت بهاءاللّه و حضرت عبدالبهاء، قوانينی که بيت العدل اعظم تشريع مي کند همان اعتبار و قوت آثار مقدّسۀ بهائی را دارد و تفاوتش در اين است که بيت العدل اعظم مختار است که چون مقتضيّات زمان ايجاب نمايد آن چه را خود تشريع نموده تعديل يا لغو نمايد. البته قوانينی که در آثار مقدّسه آمده است قابل تغيير نيست. حضرت عبدالبهاء مي فرمايند كه هر امری در آثار مقدّسه نباشد «راجع بيت عدل عمومى. بيت عدل آن چه بالاتفاق و يا به اکثريت آراء تحقق يابد همان حق و مرادالله است.» [۸]
ادارۀ امور بهائی در سطح محلّی و ملّی در حال حاضر با محافل روحانی محلّی و ملّی است اين مؤسّسات انتخابی، بر همان منوال و اصول مشورتی به کار مي پردازند که معمول بيت العدل اعظم است و اين محافل روحانی بالمآل "بيت العدل" نامیده خواهند شد. بهائيان معتقدند که بيت العدل های محلّی و ملّی، ضامن رفاه مردمند امّا تنها تصميمات بيت العدل اعظم ملهم بوده، اطاعت از آن فرض است. حضرت بهاءاللّه فرموده است که چنين موهبتی را پروردگار توانا به بيت العدل اعظم عطا فرموده و قانونگذاری آن هيأت را مصون از خطا شمرده است: «آن چه از حدودات در کتاب بر حسب ظاهر نازل نشده بايد امناى بيت عدل مشورت نمايند آن چه را پسنديدند مجرى دارند. انّه يلهمهم ما يشاء و هو المدبّر العليم.» [۹] حضرت بهاءالله فرموده اند به دليل آن که « هر روز را امری و هر حين را حکمی مقتضی لذا امُور بوزرای بيت عدل راجع تا آنچه را مصلحت وقت دانند معمول دارند نفوسی که لوجه اللّه بر خدمت امر قيام نمايند ايشان ملهمند بالهامات غيبی الهی » [۱۰]
به اين ترتيب، حضرت بهاالله، بيت العدل اعظم را واسطۀ هدايت الهی قرار فرموده و نبايد آن را فقط هيئت بينالمللی اداری بهائی انگاشت. حضرت عبدالبهاء نيز تأئيد فرموده ا ند که بيت العدل اعظم «تحت حمايت و عصمت حقّ است.» [۱۱] امّا بايد دانست که اين مواهب مختصّ هيأت بيت العدل اعظم است نه تك تك اعضاي مرکّبۀ آن.
ت شکيل بيت العدل اعظم، فصل جديدی در تاريخ امر بهائی آغاز کرد. هدايات مطاع الهی، اوّل به واسطۀ مظهر ظهور (حضرت بهاءاللّه) و سپس به واسطۀ مرکز ميثاق (حضرت عبدالبهاء) و بعد، ولیّ امراللّه (حضرت شوقی افندی) به جهانيان واصل مي شد امّا پس از صعود حضرت ولیّ امراللّه و تأسيس بيت العدل اعظم، هدايت جامعۀ بهائی از طريق منتسبين حضرت بهاءالله حاصل نمي شود بلکه هيأتی که افراد بهائيان، خود انتخاب نمودهاند واسطۀ هدايت ميباشند.
رابطه بيت العدل اعظم و ارکانش که محافل محلّی و ملّی هستند، مسألۀ بسيار مهمّی است. بشر امروز به مرحلهای رسيده است که در آن قواي عقل و ادراک نيروی تازهای يافته اند. حضرت بهاءاللّه گسترده تر كردن امر تصميم گيري و ادارۀ امور را در بين عموم افراد بشر ، بسيار ارج مي نهند و گرامي مي دارند، از اين رو، نظم اداری بهائی به محافل ملّی و محلّی اين اختيار و قدرت را میبخشد تا تعامل و مشارکت بين همۀ افراد، به ويژه مردمی که در سراسر تاريخ از تصميمگيری و ادارۀ امور خويش محروم بودهاند صورت پذيرد و طرحی نو پديد آيد. در نتيجه، مسئوليّت اجراء اصول روحانی و اجتماعی، اساساً به محافل روحانی ملّی و محلّی راجع است و اين هيأت ها هستند که مسئوليّت دارند تا وعدۀ حضرت بهاالله، يعني تحقّق اصل تجديد حيات و ايجاد جامعه ای متّحد و متّفق را تضمين نمايند. به علاوه، اين مؤسّسات اداری بهائی بنا به دستور حضرت بهاءاللّه بايد مواظبت نمايند که جامعه های بهائی مروّج منافع و مطيع قوانين در محل و کشور خويش باشند. حضرت بهاءاللّه موكداً، بيان فرموده اند که همه چيز را به ما واگذاشته اند و تنها «قلوب را از برای خود مقرّر داشت.» [۱۲] اطاعت و وفاداری از حکومت در هر کشوری که بهائيان در آن ساکنند چه در اقلّيّت باشند يا در اکثريّت، واجب است و در هر کشوری که محفل ملّی تشکيل شده، يکی از وظائفش، مواظبت در اجراء اصل مهمّ مذکور مي باشد، از اين روی بيت العدل اعظم نيز بلندپايهترين مقام و ضامن تمسك جامعۀ بهائي به احكام و قوانين حضرت بهاءالله در سراسر جهان است.
اولين دوره بيت العدل اعظم در سال ۱۹۶۳ و توسط اعضاء محافل روحاني ملي سراسر جهان انتخاب شد. ايشان در فضايي آكنده از خلوص و از خود گذشتگي و تفكر و تعميق عميق، نه نفر از بهائيان جهان را به عنوان اعضاء اين مؤسسه انتخاب نمودند. بهائيان، اين واقعه را بعد از انتصاب حضرت شوقي افندي به عنوان ولي امر الله، عظيم ترين واقعه تاريخي در دوراني مي دانند كه به عنوان «عصر تكوين» امر بهائي معروف است. حتي نحوۀ انتخابات هم برازندۀ مقام اين مؤسسه عاليقدر بود كه توسط حضرت عبدالبهاء به عنوان «مصدر كل خير» [۱۳] توصيف شده است. جريان انتخابات بهائي كه با رأي مخفي انجام مي شود، ثبت نام و معرفي نامزدها را ممنوع مي كند و به اين ترتيب بيشترين ميزان آزادي را به انتخاب كنندگان مي دهد و از حزب گرايي و قدرت طلبي كه امروزه ويژگي متداول انتخابات سياسي است، جلوگيري مي نمايد. انتخابات بيت العدل اعظم هر پنج سال يك بار در همان فضاي روحاني و عشق انجام مي شود. در آخرين كانونشن بين المللي در آپريل ۲۰۰۸، نمايندگاني از ۱۵۳ جامعۀ ملي در انتخابات شركت كردند.
تأسيس بيت العدل اعظم فراتر از اهميت اداري آن، نشان از وحدت دارد، خصوصيت ممتازي كه بهائيان، آن را جوهر اعتقاد خود مي دانند.اين اعتقاد هر چقدر قلبي و حقيقي باشد، به تنهايي نمي تواند تضمين نمايد كه وحدت يك جامعۀ ديني تداوم خواهد داشت. ظهور بيت العدل اعظم به عنوان مرجع هدايت كنندۀ تمام امور جامعه به اين معنا بود كه امر بهائي در طول بحراني ترين دوران تاريخيش، يعني قرن اول كه آسيب پذيرترين دوران در هر دين محسوب مي شود و تقريباَ در تمام اديان تفرقه و انشقاق به نحو اجتناب ناپذيري ريشه دوانده است، ديانت بهائي وحدت خود را حفظ نموده است. بيت العدل اعظم مدت كوتاهي پس از تشكيلش در ۱۹۶۳ در دستخطي بدين مضمون مرقوم داشت ند: «ميثاق حضرت بهاءالله محفوظ و قوۀ فراگير آن تخطي ناپذير است... مجراي هدايت الهي كه ضامن انعطاف پذيري در تمامي امور نوع انسان است، از طريق مؤسسه اي كه حضرت بهاءالله بنا فرموده و به آن اقتدار عظيم و هدايت خطا ناپذير عطا نموده، همچنان گشوده باقي مي ماند.» [۱۴] براي بهائيان، وعدۀ محكمۀ حضرت بهاءالله تحقق يافته بود: « دست قدرت ظهورش را بر پايۀ مستحكمي بنا فرموده كه بادهاي سعي و كوشش انساني قادر نيست اساسش را متزلزل سازد و افكار وهم آلود انساني، هرگز به نابودي بنايش موفق نخواهد شد.» (مضمون) [۱۵]
بيت العدل اعظم که عالي ترين مقام در ساختار نظم اداری بهائی است از ميراثی که باو رسيده به راههای گوناگون محافظت مينمايد مانند: ترويج «همّت در تحسين اخلاق و اتصّاف بصفات و کمالات رحمانيه است که ما به الامتياز حيات فردى و اجتماعى بهائى است»؛ حفظ آثار و آيات مقدسه از «تصرف و تحريف»؛ دفاع و حمايت از جامعه بهائی و آزاديش از «قيود مقهوريت و مظلوميت»؛ حراست و توسعه مرکز جهانی روحانی و اداری امر بهائی؛ و محافظت «حقوق شخصى و تأمين ابتکار و آزادی افراد» [۱۶]
علاوه بر اين، بيت العدل اعظم، مسؤوليت هماهنگ ساختن امر بهائي با « حوائج و مقتضيات جامعهء دائم التّغيير بشری» را بر عهده دارد و به همين خاطر اين قدرت به ايشان تفويض شده است تا دربارۀ امور غير منصوصه به تشريع قوانين بپردازد. [۱۷]
تشريع قوانين در امر بهائی در نامهای از طرف بيت العدل اعظم چنين بيان شده است: «در ادوار [اديان] گذشته تمايل بشر چنان بود که براى هر سؤالى جواب گيرند و در جزئيات امور عقيدتى و عملى مقيد به آن تفاصيل گردند. امّا در دور بهائى از آغاز ظهور حضرت بهاءالله چنين بوده است که اصول کلّى را بيان نمايند، جزئيات اساسى و لازم را که بر همه اطاعتش لازم است معين سازند. امّا قسمت بزرگى از تفاصيل را به وجدان افراد مؤمنان واگذارند. در امور ادارى و تشکيلاتى نيز کاربر همان منوال است.»
رويكردي كه در جامعۀ بهائي نسبت به تشريع قوانين وجود دارد، در نامه اي از طرف بيت العدل اعظم چنين توضيح داده شده: «تمايل بشري در ادوار (ديني) گذشته، اين بود كه تمام سؤالات پاسخ داده شود و دربارۀ تمام جزئيات كوچك چه در اعتقادات و چه در اعمال، تصميم گيري هاي قطعي انجام گيرد. اما در دور بهائي با ظهور حضرت بهاءالله، تمايل بر اين بوده است كه اصول اساسي حاكمه روشن شود، قرارهاي قطعي دربارۀ جزئيات اساسي گذاشته شود، اما محدودۀ وسيعي به وجدان نفوس واگذار شده است. همين تمايل در مورد مسائل اداري نيز وجود دارد.» [۱۸]
بيت العدل اعظم، علاوه بر مسؤوليتي كه در قبال هدايت رشد و توسعۀ جامعۀ جهاني بهائي بر عهده دارد، از جانب حضرت بهاءالله سفارش شده است كه به رفاه عمومي نوع بشر كمك نمايد. حضرت بهاءالله بيت العدل را موظف فرموده اند تا صلح پايدار را ميان ملل جهان برقرار سازند تا «عالم از مصاريف باهظه، فارغ و آزاد شود» و از «محاربه» و «مجادله» خلاصي يابد. [۱۹] همچنين دعوت شده است كه قدم هايي بردارد تا «تربيت عباد و تعمير بلاد و حفظ نفوس و صيانت ناموس» [۲۰] تضمين شود. مطابق با اين دستورات حضرت بهاءالله، بيت العدل اعظم به نهايت قوت برنامۀ فشرده اي را به منظور ارتقاء صلح و امنيت بين المللي تعقيب كردند و اقدامات متعددي را در زمينۀ حقوق بشر، ترقي زنان، و توسعۀ اقتصادي و اجتماعي به جريان انداختند. در سال ۱۹۸۵ در بيانيه اي با عنوان «وعدۀ صلح جهاني» خطاب به «اهل عالم» كه تقريباَ به تمام سران دولت ها در سراسر جهان داده شد، بيت العدل اعظم، مقدمات لازم براي تأسيس صلح و سعادت جهاني را به طور خلاصه بيان فرمودند.
طبق تصريح حضرت بهاءالله، مقر بيت العدل اعظم در كوه كرمل در حيفا، اسرائيل، در نزديكي آرامگاه حضرت باب و حضرت بهاءالله قرار دارد.
مراجع:
[۱] «رأس كل ما ذكرناه لك هو الانصاف» حضرت بهاءالله - مجموعه الواح بعد از كتاب اقدس،لانگنهاين: لجنه نشر آثار،سال ۱۹۸۰، ص ۹۴ .
[۲] همان ماخذ – ص ۳۶.
[۳] حضرت بهاءالله - درياي دانش، ص ۲۱.
[۴] مائده آسمانی جلد ۸، ص ۶۰.
[۵] شوقى ربانى،دور بهائى (لانگنهاين: لجنه نشر آثار، نشر سوم، ۱۹۸۸)، ترجمه لجنه ملى ترجمه آثار امرى، صص ۷۲-۷۳.
[۶] حضرت بهاءالله - مجموعه الواح بعد از كتاب اقدس،لانگنهاين: لجنه نشر آثار،سال ۱۹۸۰، ص ۷۵.
[۷] بيت العدل اعظم، ترجمه قانون اساسى بيت العدل اعظم، ص ۳.
[۸] حضرت عبدالبهاء، الواح وصاياى مبارکه حضرت عبدالبهاء (کراچى: محفل روحانى ملى بهائيان پاکستان، ۱۹۶۰)، ص ۲۱.
[۹] حضرت بهاءالله - مجموعه الواح بعد از كتاب اقدس،لانگنهاين: لجنه نشر آثار،سال ۱۹۸۰، ص ۳۷.
[۱۰] همان ماخذ – ص ۱۴.
[۱۱] حضرت عبدالبها – مفاوضات – ص ۱۳۰.
[۱۲] حضرت بهاءالله - مجموعه الواح بعد از كتاب اقدس،لانگنهاين: لجنه نشر آثار،سال ۱۹۸۰، ص ۱۳۵.
[۱۳] حضرت عبدالبهاء، الواح وصاياى مبارکه حضرت عبدالبهاء (کراچى: محفل روحانى ملى بهائيان پاکستان، ۱۹۶۰)، ص ۱۵.
[۱۴] مضموني از Universal House of Justice, Wellspring of Guidance (Wilmette: Bahá'í Publishing Trust, ۱۹۶۹ , ص ۱۳.
[۱۵] « انّه وضع امره علی اساس ثابت راسخ متين لا تزعزعه ارياح العالم و لا اشارات الاُمم.»
حضرت بهاءالله - نقل در دور بهائي، ص ۲۲-۲۳.
[۱۶] بيت العدل اعظم، ترجمه قانون اساسى بيت العدل اعظم، صص ۳-۴.
[۱۷] شوقى ربانى،نظم جهاني بهائي، منتخباتي از آثار صادره از قلم حضرت ولي امرالله(انتاريو، كانادا، نشر دوم، ۱۹۹۵)، ترجمه و اقتباس هوشمند فتح اعظم - ص ۳۲.
[۱۸] مضمون از نامه اي از جانب بيت العدل اعظم خطاب به يكي از افراد احباء – ۳ ژانويه .۱۹۸۲
[۱۹] حضرت بهاءالله - درياي دانش، ص ۹۱.
[۲۰] حضرت بهاءالله - مجموعه الواح بعد از كتاب اقدس،لانگنهاين: لجنه نشر آثار،سال ۱۹۸۰، ص ۷۳.
[۲] همان ماخذ – ص ۳۶.
[۳] حضرت بهاءالله - درياي دانش، ص ۲۱.
[۴] مائده آسمانی جلد ۸، ص ۶۰.
[۵] شوقى ربانى،دور بهائى (لانگنهاين: لجنه نشر آثار، نشر سوم، ۱۹۸۸)، ترجمه لجنه ملى ترجمه آثار امرى، صص ۷۲-۷۳.
[۶] حضرت بهاءالله - مجموعه الواح بعد از كتاب اقدس،لانگنهاين: لجنه نشر آثار،سال ۱۹۸۰، ص ۷۵.
[۷] بيت العدل اعظم، ترجمه قانون اساسى بيت العدل اعظم، ص ۳.
[۸] حضرت عبدالبهاء، الواح وصاياى مبارکه حضرت عبدالبهاء (کراچى: محفل روحانى ملى بهائيان پاکستان، ۱۹۶۰)، ص ۲۱.
[۹] حضرت بهاءالله - مجموعه الواح بعد از كتاب اقدس،لانگنهاين: لجنه نشر آثار،سال ۱۹۸۰، ص ۳۷.
[۱۰] همان ماخذ – ص ۱۴.
[۱۱] حضرت عبدالبها – مفاوضات – ص ۱۳۰.
[۱۲] حضرت بهاءالله - مجموعه الواح بعد از كتاب اقدس،لانگنهاين: لجنه نشر آثار،سال ۱۹۸۰، ص ۱۳۵.
[۱۳] حضرت عبدالبهاء، الواح وصاياى مبارکه حضرت عبدالبهاء (کراچى: محفل روحانى ملى بهائيان پاکستان، ۱۹۶۰)، ص ۱۵.
[۱۴] مضموني از Universal House of Justice, Wellspring of Guidance (Wilmette: Bahá'í Publishing Trust, ۱۹۶۹ , ص ۱۳.
[۱۵] « انّه وضع امره علی اساس ثابت راسخ متين لا تزعزعه ارياح العالم و لا اشارات الاُمم.»
حضرت بهاءالله - نقل در دور بهائي، ص ۲۲-۲۳.
[۱۶] بيت العدل اعظم، ترجمه قانون اساسى بيت العدل اعظم، صص ۳-۴.
[۱۷] شوقى ربانى،نظم جهاني بهائي، منتخباتي از آثار صادره از قلم حضرت ولي امرالله(انتاريو، كانادا، نشر دوم، ۱۹۹۵)، ترجمه و اقتباس هوشمند فتح اعظم - ص ۳۲.
[۱۸] مضمون از نامه اي از جانب بيت العدل اعظم خطاب به يكي از افراد احباء – ۳ ژانويه .۱۹۸۲
[۱۹] حضرت بهاءالله - درياي دانش، ص ۹۱.
[۲۰] حضرت بهاءالله - مجموعه الواح بعد از كتاب اقدس،لانگنهاين: لجنه نشر آثار،سال ۱۹۸۰، ص ۷۳.
